اناگرام واژهای است لاتین، به معنی 9 وجهی که گاهی انیاگرام نیز خوانده میشود. اناگرام روشی است برای شخصیت شناسی که خصوصیات افرادرا به 9 گروه یا 9 نوع شخصیت طبقه بندی می کند. این مدل می تواند در آزمون های روانشناختی کارکنان و شناسایی ویژگی های کارآفرینانه به کار رود. اگرچه شخص خاصی را نمی توان به عنوان بینانگذار این روش معرفی کرد، با این حال می توان گفت گورجیف، دانشمند روسی این مکتب را به صورت منظم و هماهنگ گردآوری کرده است و اشخاصی چون "اسکار ایچازو" و "کلودیو نارنجو" روش اناگرام را با علم روانشناسی تلفیق کرده و به وسیله یافته های جدید قرن بیستم، ساختار علمی تری به این روش داده اند.
در این مدل ارزیابی شخصیت انسانها به نه گروه متفاوت تقسیم می شوند. . نه تیپ به یک دایره تشبیه شده، از آنجایی که دایره رأس و قاعده ندارد فاصله هر تیپ تا مرکز دایره برابر است، بدین معنا که هیچ تیپی و هیچ موقعیتی از نظر مکانی به تیپ های دیگر برتری ندارد. اناگرام را می توان برای خودشناسی و شناخت دیگران؛ کمک به ارتقای توانایی های افراد در سازمان و یا آزمون های استخدامی بکار برد. در این مدل خصوصیات هر نوع شخصیت، ارتباطی به جنسیت افراد ندارد و ثابت است.ارزش عددی هر یک از انواع نه گانه شخصیت هیچگونه اهمیت خاصی ندارد و اعداد بزرگتر بهتر از اعداد کوچکتر نیستند. هر یک از انواع شخصیت های 9 گانه دارای خصوصیات منحصر به خود و نقاط ضعف و قوت مختص خود هستند و از این حیث هیچ نوع برتری بر یکدیگر ندارند. اناگرام دارای پرسشنامه ای با 144 سوال دو گزینه ای است.
تیپ های شخصیتی 9 گانه عبارتند از:
- شخصیت نوع اول(reformer): معتقد به اصول، منظم، کمالگرا (مقید به انجام بیعیب و ایراد کارهایی که بر عهده میگیرد)
- شخصیت نوع دومhelper) (: مهربان، سخاوتمند ، هدایت دیگران به سمت خواستههای خود
- شخصیت نوع سوم(motivator): سازگار با محیط، بلندپرواز، نگران محبوبیت خود
- شخصیت نوع چهارم(romantic): فردگرا، افسرده روان
- شخصیت نوع پنجم(thinker): بافراست، دارای افکار بدیع و نو
- شخصیت نوع ششم(skeptic): مسئولیتپذیر، دارای حالت تدافعی توأم با پرخاشگری، دارای وحشت بیمورد (شکاک)
- شخصیت نوع هفتم(enthusiast): با شور و شوق، موفق، مجنون
- شخصیت نوع هشتم(leader): دارای اعتمادبهنفس، قاطع، سلطهگر، جنگو
- شخصیت نوع نهم(peacemaker): باشعور و آگاه، خوشبین
دسته بندی جالب تیپ های شخصیتی 9 گانه در گروههای سه تایی
اناگرام شخصیتهای 9گانه را به گروههای سهتایی تقسیم می کند. هر یک از گروههای سه تایی احساسگرای (احساسی)، عملگرا (حرکتی)، و ادراک گرای (ذهنی) از سه نوع شخصیت تشکیل می شود.
شخصیت های موجود در هر گروه سه تایی، در داشتن صفات آن گروه سه تایی مشترک هستند ولی در شدت و ضعف و قدرت آن صفت با یکدیگر تفاوت دارند. یکی از سه شخصیت موجود در هر گروه سه تایی، رشد بیشتر از حد معمول دارد. شخصیت دوم گروه سه تایی در زمینه صفت مشخصه آن گروه، رشد کمتر از حد معمول دارد و شخصیت سوم موجود در آن گروه، بیش از همه از صفت مشخصه آن گروه فاصله و محدودتر است. برای مثال در گروه عمل گرا یک شخصیت عمل گرای بسیار قوی و یک شخصیت عمل گرایی بسیار ضعیف داشته(یعنی در نقطه مقابل عمل گرا بوده و بیشتر فکر می کند و نه عمل) و شخصیت دیگر بین عمل گرای بسیار قوی و ضعیف قرار می گیرد. شکل زیر، مشخص کننده این خصوصیات است.
- خصوصیات گروههای سه تایی احساس گرا
در گروه سه تایی احساسگرا، دارندگان شخصیت نوع دوم در زمینه احساسات افراطی هستند، به این ترتیب که احساسات مثبت خود را در مورد دیگران بیش از اندازه نشان می دهند در حالی که احساسات منفی خود را (مانند خشم و آزردگی از کم توجهی دیگران) در خود فرو میبرند. دارندگان شخصیت نوع سوم بیش از اندازه با احساسات خود غریبه اند. آنان عادت کرده اند که احساسات خود را فدای انجام موفقیت آمیز کارها کنند. دارندگان شخصیت نوع چهارم احساسات خود را کمتر از شخصیت نوع دوم بروز می دهند، زیرا غالباً از نیازها، تمایلات و انگیزه های آنی خود کمتر اطلاع دارند و همچنین از خود شرمنده هستند. آنان به جای اینکه احساسات خود را به طور مستقیم آشکار کنند، به طور غیرمستقیم احساس خود را در قالب هنر و یا طرز زندگی زیبا بروز می دهند.
- خصوصیات گروههای سه تایی عمل گرا
در گروه سه تایی عملگرا، دارندگان شخصیت نوع پنجم اندیشیدن را جانشین عمل می کنند و از این رو توان عملی آنان رشد کافی نمی یابد. آنان به کسب اطلاعات و آگاهی علاقه دارند و به جای عمل گرایی، بی وقفه به دنبال اندیشه های پیچیده تر می روند. دارندگان شخصیت نوع ششم، بیش از اندازه با توانمندی خود برای مستقل عمل کردن (بدون توصیه و راهنمایی دیگران) بیگانه هستند. کسانی که دارای شخصیت نوع هفت هستند، با عمل گرایی و کار دائم، بیش از حد و اندازه عملگرای شده اند و تفکر نمی کنند.
- خصوصیات گروههای سه تایی ادراک گرا
در گروه سه تایی ادراک گرای (ذهنی)، دارندگان شخصیت نوع هشتم از نظر توانایی در درک و شناخت محیط اطراف بیش از حد معمول رشد یافتهاند، چون آنها خود را در این زمینه بالاتر از همه می دانند. آنها بر همه چیز و همه کس سلطه می جویند و زندگی دیگران را در جهت مطابقت با آنچه دلخواهشان است، در کنترل خود درمی آورند. دارندگان شخصیت نوع نهم بیش از اندازه از قابلیت های خود در درک محیط اطراف فاصله می گیرند، زیرا آنها از طریق دیدگاهی آرمانی از واقعیتها با زندگی در ارتباط هستند. آنان از توجه به درون خود غافلند زیرا شخصیت آنها با دیگران آمیخته شده و تحت نفوذ هویت و خصوصیات دیگران قرار گرفته اند. دارندگان شخصیت نوع اول در درک محیط اطراف خود دارای محدودیت هستند، زیرا آنان خود را کمتر از شخصیت آرمانی (ایده آلی) می ینند که همواره در جستجوی به دست آوردن آن بوده اند.
یکی از مراجع ارزیابی این آزمون، The Enneagram Institute است.
منبع: : کتاب اناگرام (شخصیت شناسی)شناخت عمیق روابط عاطفی وحرفه ای تالیف هلن پالمر ، ترجمه احسان الوندی انتشارات رسا
